Brief 110 111 Na deze oorlog verwacht ik een dermate totale ruïne dat er alleen plaats blijft voor hard werken en door iedereen

Gisteren geschreven, niet verstuurd maar ook niet verscheurd zoals Oos gisteren schreef.

Berlijn 8 Aug 44

110

later komt zal meer op deze tijd lijken dan op die van vroeger. Het is heel goed dat je als afleiding in deze tijden veel aan muziek doet, maar ga er in godsnaam niet in door, als hoofd doel. Zelfs de studie van Frans vind ik een vak, waar je niet veel aan hebt als je binnen kort op eigen benen komt te staan. We leven in een rare tijd, en je moet er op rekenen dat je van vandaag op morgen op eigen benen kan komen te staan. Stel je eens voor dat de invasie in Holland was gekomen, en dat je als vluchtelingetje hier in Berlijn was aangekomen, in je eentje. Als je dan vertelt dat je mooi zingen kan, dan ben je meteen bij de transportmeisjes ingedeeld. Als je Frans kunt, dan kan je natuurlijk al een heel eind verder. Het zijn er op het ogenblik de tijden niet naar je te specialiseren in iets dat alleen in tijden van voorspoed wat oplevert. Mijn raad is dus, Lily, als je tenminste waarde hecht aan dit “oordeel uit een andere wereld”, leer iets waar je direct wat aan hebt, al is het nog zo vervelend”, b.v. typen, Fr. handelscorrespondentie of weet ik wat, maar ga niet zingen en met Frans wachten tot de oorlog is afgelopen. Het is al zeer de vraag of ik mijn studie kan voltooien, maar dat jij nog een lange studie als Frans begint is iets zeer gewaagds. Na deze oorlog verwacht ik een dermate totale ruïne dat er alleen plaats blijft voor hard werken en door iedereen. Je mag er niet van uitgaan dat je Vader nog in staat zal zijn je zes studiejaren te onderhouden.

111

Ja, ik heb me weer lelijk laten gaan. Nu schudden ze thuis en aan de overkant hun wijze hoofden en denken: die wordt daar langzaam gek, maar zeggen tegen elkaar: “wat is die jongen toch veranderd”. Morgen zal ik de briefkaarten nog eens doorlezen en zien, of ik ze in mijn dagboek moet plakken of opsturen. Denk vooral niet dat ik hier gekke dingen in mij hoofd haal. Veel ernstiger gevallen dan ik hier Lily voor schilder, kom je hier dagelijks tegen, als je je ogen maar open doet. Het is jammer dat Ad zo buiten de werkelijkheid staat, anders zou ik jullie aanraden hem eens te vragen wat hij er van denkt. Je moet de dingen meemaken, in Utrecht is het leven veel rustiger. Ik zou Vader graag één hele dag de boel hier laten zien, en hij zou er een nachtmerrie van krijgen, en nooit meer een fabriek willen hebben. Maar nu begin ik werkelijk wat ver te gaan. Lieve zus, neem me niet kwalijk dat ik je examenvreugde wat verstoor, al denk ik dat je je niets van mijn woorden zult aantrekken. Maar ik bedoel het echt niet slecht met je. Als ik hier van die verschoppelingen zie rondlopen, dan denk ik altijd, wat hebben we het nog goed, stel je voor dat Lily er zo bij liep, en die mensen kunnen er ook niets aan doen dat de oorlog door hun land kwam.